Als je bij ons de school binnenloopt, heb je een grote kans dat je de 3D-printer in bedrijf ziet. Sinds we de printer zo’n twee en een half jaar geleden als bouwpakket via 3Dkanjers kregen is er veel veranderd. We proberen de 3D-printer te gebruiken om lessen te verrijken, en printen volop ontwerpen die door de leerlingen zijn ontworpen in Tinkercad. En dan tel ik alle bestellingen van de webshop nog niet eens mee. Kortom, wij proberen de printer in te zetten op een voor onze school nuttige manier. Wij kunnen nog veel leren, maar ik geef jullie graag een kijkje in hoe wij de printer gebruiken.

Archeologie in de zandbak

Toen we in de bovenbouw een groot decoratief project wilden printen kwamen we uit bij een kant en klaar model van een T-Rex. Op het eerste oog zag ik zelf de educatieve waarde (naast het goed kunnen bekijken van een t-rex skelet) nog niet echt. Maar toen we eenmaal aan het printen geslagen waren gingen niet alle prints in één keer goed. Af en toe liet een print na een aantal uren printen toch los, en moesten we weer opnieuw beginnen. Dit was natuurlijk vervelend, maar we hielden vol en startten de printer vol goede moed opnieuw.

Het model dat we aan het printen waren, had ik gevonden via Naturalis. Bij dit model waren kant en klare lessen die je aan de klas kon geven. Deze gingen o.a. over opgravingen en de t-rex zelf. Pas toen bedacht ik me dat we alle mislukte prints nuttig konden inzetten.

We hebben een schep zand uit de zandbak gehaald en de botten hierin verstopt. Gevolg was dat we nu een echte opgraafplaats van een dinoskelet in de klas hadden. Voor de bovenbouw was dit op dit moment puur een decoratieve toevoeging aan de geprinte T-Rex, maar in de andere klassen konden we de opgraafplaats gebruiken als startmoment van een les over bijvoorbeeld archeologie of dino’s. In de kleutergroepen hebben ze botten al eens gebruikt bij het thema dino’s. Kinderen gingen raden wat voor botten ze hadden opgegraven. De dino fans hadden al snel in de gaten dat het om een dino ging, maar er waren ook kleuters die kwamen met antwoorden als kippenpoten of een vogelpoot. Als leerkracht heb je op deze manier een leuke manier om een gesprek aan te gaan over bijvoorbeeld overeenkomsten tussen kippen/vogels en dino’s. Dit is slechts één van de vele mogelijkheden waar je deze mislukte prints voor kunt gebruiken. Ik gooi dus tegenwoordig ook bijna geen prints meer in de prullenbak, zelfs niet als ze mislukt zijn.

Kennismaking met ondernemen op je tiende

Op de dr j Botkeskoalle en binnen stichting ROOBOL zijn we volop bezig met talenten en ambitie. Bij ons op school uit zich dat onder andere in het ontstaan van onze webshop. De kinderen kwamen al snel met het idee om dingen te gaan verkopen toen we de beschikking hadden over een 3D-printer. Na een korte periode van voorbereiden zijn we in groep 6/7 gestart met opstarten van de shop.

We zijn gestart met een brainstormsessie over wat we eigenlijk allemaal konden gaan verkopen, en waar de producten aan moesten voldoen. Hierbij ging het vooral over printtijd, en de moeilijkheid van het printen. Vervolgens hebben we een aantal teams gemaakt met ieder zijn eigen taken en verantwoordelijkheden (zie tabel). Wij hebben afgesproken dat de teams elke twee maanden wisselen, zodat iedereen met meerdere aspecten van het ondernemen kunnen kennismaken. Na enkele weken liep het zo goed dat ik als leerkracht vooral een coachende rol kon aannemen. De kinderen gebruiken het verdiende geld vooral om nieuw filament aan te schaffen en om te sparen. De kinderen hebben een gezamenlijk spaardoel, en dit motiveert enorm. Iedereen voelt zich verantwoordelijk en we waren dan ook super trots dat het eerste spaardoel (een 3D-scanner) kon worden aangeschaft.

Een veel gehoorde opmerking is dat de tijd die je hieraan besteed ten koste gaat van andere lessen. Je moet als je aan een project zoals een webshop begint af en toe tijd maken om hier mee aan de slag te gaan. Je slaat dan misschien een les over, maar als je de te behalen doelen in het hoofd hebt, hoeft dit geen probleem te zijn. Bovendien werken de leerlingen aan heel veel andere vaardigheden. Denk aan het reken en taal aspect van veel taken die naar voren komen. Maar ook aan ict en andere technische vaardigheden wordt volop gewerkt. Met het inzetten van de 3D-printer kun je dus soms meer doelen behalen dan wanneer je uit een boek werkt.

Bij ons op school is het al een groot succes. Ik hoop dat er steeds meer school webshops geopend worden zodat we met en van elkaar kunnen leren. Benieuwd naar onze shop? Neem een kijkje op shop.drjbotkeskoalle.nl

Een oneindige bron aan mogelijkheden

Natuurlijk heb ik ook nog toekomstplannen als het gaat om het gebruik van de 3D-printer. Allereerst ben ik momenteel bezig om onze webshop uit te breiden naar de hele school. Voor mij is het webshop project geslaagd als we straks zelfontworpen producten uit alle groepen van de school kunnen verkopen.

Daarnaast zitten wij momenteel midden in een bouwproces van een nieuw gebouw. Met de bovenbouw ben ik van plan ons oude schoolgebouw te gaan nabouwen in Tinkercad. De bouwtekeningen van het oude gebouw hebben we al gevonden en straks hebben de leerlingen dus weer een goede rekenles over schaalverhoudingen.

Auteur: Erik Lei
Groepsleerkracht groep 6/7 en ICT coördinator op de OBS Dr. J. Botkeskoalle in Damwoude
Tevens één dag in de week bovenschools ICT coördinator voor stichting ROOBOL.

Enkele jaren geleden hebben we bij ons op school, obs de Tweemaster uit Barendrecht, een Ultimaker zelfbouw 3D-printer via 3Dkanjers gekregen. We vonden het belangrijk om niet alleen de zogenaamde plusleerlingen de kans te geven met het project mee te doen. We wilden uitgaan van de verschillende talenten van onze leerlingen. Zo waren we op zoek naar bouwers, ontwerpers, technisch tekenaars, journalisten en ondernemers. We hebben alle leerlingen uit de groepen 5 tot en met 8 enthousiast gemaakt om mee te doen. Vervolgens hebben de leerlingen een motivatie geschreven die mocht worden ondersteund door tekeningen. Zo hebben we 25 leerlingen uitgekozen. Dat jaar hebben ze niet alleen de 3D-printer in elkaar gezet, maar ook verslag gedaan van het hele project. Hebben de leerlingen ontwerpen gemaakt en in Tinkercad uitgewerkt. En zijn deze ontwerpen geprint en verkocht.

Wat nu?

Nu dat project was afgerond wilden we proberen in alle groepen met de printer te werken. In een aantal groepen werkt dit al heel goed. Bijvoorbeeld in groep 7. Ieder jaar net voor de zomervakantie vieren we ons pleinfeest. Groep 7 zorgt al enkele jaren voor een kraampje op dit feest. In het kraampje worden zelfontworpen en geprinte producten verkocht. We werken met verschillende groepjes. We hebben een groepje dat zorgt voor de kraam en de aankleding daarvan. Er is een groepje leerlingen dat zorgt voor de reclame. Zij maken posters, teksten voor op de website en social media. Andere maken ontwerpen op papier en de technisch tekenaars maken deze ontwerpen vervolgens in Tinkercad. Dan is er ook nog een groepje dat een website maakt voor bestellingen. Dat is dit jaar nieuw, zo kunnen alle naam-producten nog voor de vakantie mee met de kopers. De leerlingen zijn ieder jaar heel enthousiast en werken zeer doelgericht en betrokken mee aan dit project.

In groep 8 is ieder jaar een ontwerpwedstrijd. Alle leerlingen maken een ontwerp voor een sleutelhanger voor het afscheid van groep 8 aan het einde van het jaar. Het winnende ontwerp wordt voor alle leerlingen geprint en meegegeven op de laatste schooldag.

Ook in groep 6 wordt de printer ingezet. De leerlingen maken in groepjes een bordspel dat aansluit bij de één van de zaakvakken en gebruiken de printer om bijvoorbeeld pionnen te ontwerpen en maken.

Om met de printer te kunnen werken in de onderbouwgroepen hebben we een Doodle3d aangeschaft. Hiermee kunnen de kinderen op een tablet tekeningen maken die door de 3D-printer kunnen worden geprint. In de kleutergroepen kunnen deze tekeningen aansluiten bij het thema. In groep 3 worden de nieuw aangeleerde letters getekend, geprint en opgehangen in de klas.

Toekomst

Technologische ontwikkelingen gaan razendsnel. We weten nu nog niet wat de toekomst brengt. Dat vraagt om nieuwe vaardigheden. 21st century skills zijn dan ook van belang. Het inzetten van de 3D-printer draagt bij aan de ontwikkeling hiervan en het enthousiasme van de leerlingen laat ons zien dat we op de goede weg zijn.

Auteur: Joyce de Beer, Groepsleerkracht/ict- coördinator Obs de Tweemaster Barendrecht

‘Wat doe je in vredesnaam met een 3D-printer op school? Je kunt er alleen wat dingetjes mee printen’ of ‘wat heeft zo’n printer nou met onderwijs te maken?’ zijn veelgehoorde vragen die ik tijdens een willekeurig gesprek gesteld krijg als ik over onze 3D-printer begin. Voor veel mensen is de 3D-printer niet meer dan een ‘gadget’. De verbinding met onderwijs is al helemaal vergezocht. Maar hoe zorgen we ervoor dat we gaan verbinden?

In november 2013 raakten mijn team van de Mariaschool en ik geïnspireerd door de mogelijkheden van het apparaat. Als cadeau voor onze nieuwe school kregen wij van onze oudervereniging een Leapfrog Creatr Dual Extruder. Al snel werd het apparaat dagelijks aan het werk gezet en werden de leerlingen enthousiast. Aangezien de 3D-printer destijds nauwelijks werd gebruikt binnen het onderwijs, was het lastig om aan lesmateriaal te komen of het te ontwikkelen. Dat leerlingen zelf prima in staat zijn om mee te denken en te beslissen binnen hun eigen leerproces werd al snel duidelijk: het waren voornamelijk de leerlingen die met allerlei ideeën kwamen. Tinkercad werd ontdekt en zo ontstonden er langzamerhand steeds meer raakvlakken met het vak techniek en de 21st century skills, zoals programmeren, ontwerpen, het probleemoplossend vermogen en het onderhoud van de printer.

Eigentijdse invulling

Het is van groot belang onze leerlingen in contact te brengen met nieuwe technologieën en bijbehorende vaardigheden. In de eerste plaats omdat de leerlingen behoren tot de generatie die zich bezig gaat houden met de ontwikkeling en toepassing van deze technologieën, maar ook om ze bewust te laten worden van hun eigen talenten, interesses en vaardigheden. Daarnaast is het een mooie toevoeging aan het techniekonderwijs binnen de school, met het oog op het jaar 2020, waarin van alle basisscholen wordt verwacht een leerlijn techniek te hebben opgezet en er structureel lessen worden gegeven.

De provincie Drenthe neemt deze ontwikkeling serieus en heeft besloten in 2016 subsidies te verlenen aan basisscholen in de provincie. Hiermee willen ze op een eigentijdse wijze invulling geven aan de leerlijn techniek. Veel Drentse scholen hebben hier gebruik van gemaakt. Ook onze stichting Primenius heeft al haar Drentse scholen voorzien van een printer van 3Dkanjers. Om de Groningse scholen van Primenius te voorzien van printers, is er contact gezocht met het bedrijfsleven. Zij hebben de cofinanciering verzorgd voor de Groningse scholen van Primenius, waardoor nu alle 33 scholen in Groningen en Drenthe over een 3D-printer beschikken.

Zorg voor verbinding

Juist het bedrijfsleven heeft baat bij deze ontwikkelingen. Door leerlingen te enthousiasmeren voor techniek kunnen we ervoor zorgen ze een bredere interesse te laten ontwikkelen. Dit biedt kansen voor de leerlingen in het vervolgonderwijs, maar ook voor de technieksector. Des te jonger die interesse kan worden gewekt, des te beter. Eén van de uitgangspunten van het nationaal techniekpact 2020 is dan ook dat techniekonderwijs een stuk aantrekkelijker kan worden als er verbinding ontstaat tussen scholen en het bedrijfsleven. Juist hier kan de 3D-printer een verbindende factor zijn tussen de scholen en het lokale bedrijfsleven. Op deze manier komen de leerlingen in aanraking met verschillende technische vaardigheden, maar ook met zaken als ondernemerschap en financiën. Leerlingen kunnen een samenwerking aangaan met een lokaal bedrijf om in een bepaalde vraag te voorzien. Kennis delen is dus van wezenlijk belang om verder te kunnen ontwikkelen. Primenius heeft er voor gekozen om elkaars kennis en expertise beter te benutten. Er is namelijk voldoende kennis aanwezig binnen je eigen stichting, mits je hiervoor de ruimte biedt en de mogelijkheid creëert. Daarom organiseren ze ‘inspiratiesessies’, waarin collega’s uit het werkveld hun kennis en expertise delen met andere collega’s. Op deze manier willen ze het delen van kennis een centrale rol laten spelen binnen het onderwijs, en hopen ze dat de passie en het enthousiasme over allerhande zaken tijdens deze sessies zorgen voor een positief en motiverend effect op de personeelsleden. Dit kan nèt het duwtje in de goede richting geven, waardoor het kan bijdragen aan een (nieuwe) ontwikkeling binnen onze scholen, waaronder het 3D-printen.

Maak het betekenisvol!

Zo print een bovenbouwgroep van basisschool de Banier in Zwartemeer winkelwagenmuntjes voor de plaatselijke supermarkt, worden er voor een modelbouwer onderdelen geprint (wat een week handwerk scheelt!) en heeft de plaatselijke fysiotherapeut modellen van rugwervels ontvangen om zijn patiënten uitleg te kunnen geven. Kortom: talloze mogelijkheden om de 3D-printer te (blijven) gebruiken binnen je hedendaagse (techniek)onderwijs en ervoor te zorgen dat je allerlei vakgebieden kunt integreren bij het gebruik van de printer. Als leerkracht kun je het onderwijs vormgeven rondom deze samenwerking: hoeveel (centi)meter materiaal heeft de printer verbruikt? Wat kost een rol, hoeveel meter zit er op een rol en wat kost dan één print? Door een samenwerking ontstaat er ook de mogelijkheid om op excursie te gaan bij het betreffende bedrijf. Op deze manier ben je op een praktische manier aan het rekenen, maak je het voor de leerlingen betekenisvol èn vooral leuk! Door ook nog te rekenen met een bepaalde winstmarge kun je op deze manier de leerlingen een eigen onderneming laten opstarten, waar ze ook nog een leuke verdienste aan overhouden om bijvoorbeeld een uitje te organiseren. Leerlingen maken hierdoor niet alleen kennis met het lokale bedrijfsleven, maar leren ook beter om te gaan met geld en komen in aanraking met ondernemerschap. Daarnaast werk je op deze manier actief aan burgerschap, door de leerlingen te laten participeren in de (plaatselijke) maatschappij. En hoe mooi is het als mensen uit het bedrijfsleven de leerlingen hierin kunnen begeleiden?

Samen sterk

Om onze leerlingen voor te bereiden op onze snel ontwikkelende samenleving, is het belangrijk dat leerlingen een centrale, sturende rol hebben binnen hun eigen leerproces. Zelf keuzes maken die aansluiten bij hun behoeften. En dit kunnen ze! Om dit goed te begeleiden, vraagt dit een andere rol van de leerkracht. Het dwingt je jezelf op te stellen als coach en friendly mediator. Door de leerling eigenaar te maken van zijn of haar leerproces, geef je de leerling een stuk verantwoordelijkheid, wat zorgt voor meer betrokkenheid. Aangezien dit nauw aansluit bij de visie van onze stichting Primenius, sluit het project van 3Dkanjers hier naadloos bij aan. Juist doordat de leerlingen een centrale rol spelen in de bouw van hun eigen printer en het gebruik hiervan, zorg je voor betrokkenheid, samenwerking, enthousiasme, zet je de leerlingen in hun kracht en geef je ze de mogelijkheid hun eigen talenten te ontdekken. Het zoeken van samenwerking en het delen van kennis en expertise zijn van wezenlijk belang om ons verder te kunnen ontwikkelen. Want waarom zou je in je eentje werken en leren als het ook samen kan?

Auteur: Rik Bergmann
Onderwijsspecialist ICT-didactiek voor stichting Primenius 
Leerkracht groep 6/7/8 op de Mariaschool in Eelde-Paterswolde

Meester, hoe kan je een gat maken in een ontwerp? Ik denk na en moet het antwoord schuldig blijven. Gelukkig komt Puck eraan en die heeft in twee klikken een gat gemaakt in het ontwerp. Puck kom eens even hier en leg dat ook maar even aan de meester uit.

Als leerkracht ben ik ervoor om de kinderen aan de slag te laten gaan met 3D-printen. Wist ik waar ik aan begon? Nee, maar ik wist zeker dat als ik samen met de kinderen het leerproces in zou gaan er zeker resultaat zouden komen. En dat is er gekomen. Een echte winkel met 3D producten, 500 medailles en sneeuwpoppen voor in de kerstboom.

De kleinste winkel

Een jongen van 7 jaar heeft een prachtig idee. Tour de France sleutelhangers verkopen. Hij heeft gezien hoe de Tour de France leeft in Nederland tijdens de start in Utrecht. Nu wil hij een jaar later zelf sleutelhangers maken en verkopen. Dit doet hij tijdens ons project ‘de Kleinste winkel’. Het ontwerpen doet hij samen met oudere kinderen, zijn vader en meester. Maar hij zelf heeft de regie. Alleen als hij hulp vraagt krijgt hij die. Natuurlijk wordt er kritisch meegekeken en vragen gesteld over het ontwerp. Uiteindelijk heeft hij er meer dan 30 verkocht in de winkel. Een prachtig resultaat. Bijna een jaar later zijn er nog steeds mensen die zijn sleutelhanger aan de fiets hebben hangen.

Meppel Cityrun

Een wedstrijd om een medaille te ontwerpen. De kinderen veren op als ik dit aan ze vertel. Kunnen wij dan onze eigen medaille winnen bij de kidsrun? Wow vet! In ons Talentuur hebben de kinderen al meerdere uren geëxperimenteerd met Tinkercad. Hierin kun je een 3D ontwerp maken. Nu mogen ze echt iets gaan maken in plaats van een eigen naamkaartje of sleutelhanger. Dit is een serieuze opdracht.

Dertig printers

Uiteindelijk sturen wij ons mooiste ontwerp in en natuurlijk heeft deze gewonnen. De jury heeft besloten dat 30 3D-printers, 500 medailles gaan printen van ons ontwerp. Het maakt erg veel indruk op de kinderen. Iedereen wil meedoen met de hardloopwedstrijd en de medaille thuis hebben. Het wordt niet alleen een 3D succes, maar ook een sportief succes, wat mede mogelijk is gemaakt door de durf van de Meppel Cityrun en 3Dkanjers.

Sneeuwpoppen

Natuurlijk zijn dit mooie projecten, maar ook als je minder ‘tijd’ denkt te hebben in je rooster kun je aan de slag met 3D-printen. Denk eens aan handvaardigheid. Waarom een sneeuwpop voor in de kerstboom knutselen als je hem ook kunt printen? Wij zijn afgelopen kerstperiode gaan testen met de nieuwe Doodle 3D transform app. Deze heb ik zelf aangeschaft via kickstarter en de kinderen laten uitproberen. Zij kunnen hiermee nog eenvoudiger iets ontwerpen. Eerst hadden wij een pc nodig met de Chrome Browser. Nu volstaat de iPad met Safari. Met een paar simpele klikken ontstaat al de vorm van een sneeuwpop en een half uur later is het ontwerp af. Kinderen zien opeens dat ze wel iets kunnen maken. Dit maakt ze trots!

Leerkrachtvaardigheden

Zoals ik aan het begin al zei: Wist ik waar ik aan begon? Nee! Maar het is het meer dan waard geweest. De 3D-printer staat bij ons in de klas en dit stimuleert al om hem te gebruiken. Hij draait niet elk moment. Dat hoeft ook niet. Het is een leermiddel waar je gebruik van kunt maken. Doe dit op de momenten dat jij er verrijking van je onderwijs voor ziet. Durf er ook voor te kiezen dat niet ieder kind er evenveel mee in aanraking komt. Sommige kinderen kunnen de uitdaging heel goed aan en hebben deze ook nodig. Juist door hun talent aan te spreken, krijgen zij weer plezier in school. Jij bent dan een inspirator en zet het kind op het juiste spoor. Het 3D-print spoor!

Thuis

Doordat de software webbased is kunnen kinderen er ook prima thuis mee aan de slag. Ook ouders raken enthousiast en gaan hun eigen ontwerpen maken. Deze kunnen natuurlijk prima op school geprint worden. Zo kan het ook een verrijking zijn voor de band tussen ouders en school.

Auteur: Sander Gordijn, Leerkracht en enthousiast gebruiker van ICT in de (kleuter)klas